7 praw związanych z pracą, wynikających z polskiej Konstytucji
Ustawa Rządowa z dnia 3 maja jest znana przez większość z nas szerzej jako Konstytucja 3 maja. Data jej podpisania napawa większość Polaków szczerą dumą. To pierwszy taki dokument w Europie i drugi na świecie – uchwalono ją w 1791 roku, czyli 4 lata później od amerykańskiej. Był to przełomowy moment w historii nie tylko Polski, ale tak naprawdę całego kontynentu (była pozytywnie komentowana za granicą). Oczywiście dokument ten w ogóle nie przypominał polskiej Konstytucji w jej obecnym kształcie.
Przez lata następowały kolejne nowelizacje i pojawiały się nowe wersje konstytucji. Obecnie obowiązującą jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Co gwarantuje obywatelom w zakresie podejmowania aktywności zarobkowej? Jakie są ostatnie ważne nowelizacje konstytucji gwarantujące godne warunki pracy?
Polska konstytucja – jak jej zapisy kształtują prawo pracy?
Chociaż wiele osób uznaje pracę za przykry obowiązek (co jest dosyć smutne), to w rzeczywistości jest ona ważną wartością chronioną przez państwo. Wynika bezpośrednio z polskiej Konstytucji, która zawiera przepisy odnoszące się do samej instytucji pracy, uprawnień pracowników oraz zrzeszania się i organizacji strajków.
1. Prawo do wyboru i wykonywania pracy
W art. 65 polska Konstytucja podkreśla prawo do wolności wyboru i wykonywania zawodu w miejscu wybranym przez siebie. Jednocześnie zaznacza, że obowiązek pracy może zostać nałożony na obywatela jedynie ustawą. Zakazane jest jednak stałe zatrudnianie osób poniżej 16 roku życia, chyba że w celu przygotowania zawodowego.
Przeczytaj także: Work-life balance w Chinach? Państwo socjalistyczne a etyka pracy
2. Obowiązek państwa do działania na rzecz wzrostu zatrudnienia
Prawo do wykonywania pracy zdaje się dosyć oczywiste. Ponadto to właśnie na państwie leży obowiązek zapewnienia obywatelom instrumentów do realizacji tego prawa. W praktyce oznacza to przede wszystkim to, że powinno działać na rzecz zwiększania zatrudnienia poprzez czynne zwalczanie bezrobocia, wspieranie poradnictwa, organizacja robót publicznych oraz przeprowadzanie szkoleń zawodowych.
3. Prawo do minimalnego wynagrodzenia
Z polskiej Konstytucji wynika prawo do godziwego wynagrodzenia. Co to oznacza? Zgodnie z Prawem Pracy jest to kwota odpowiednia do wykonanej pracy – nadal zdaje się, że jest to mało konkretne określenie. Na szczęście Konstytucja narzuca także określanie płacy minimalnej. Można się sprzeczać do tego, czy powinno się ją uznawać za godziwą, ale przynajmniej zapobiega nadużyciom podczas negocjacji ze strony pracodawcy. Ich przykładem może być zaproponowanie stawki zupełnie niewspółmiernej do wykonywanej pracy.
Stawka minimalna jest taka sama na terenie całej Polski. Wynika to z art. 32 ust. 2 Konstytucji zakazującego dyskryminacji kogokolwiek i z jakiejkolwiek przyczyny. Inaczej jest np. Stanach Zjednoczonych, w których każdy stan może mieć inną stawkę minimalną. Wyjątkiem jest wykonywanie pracy w celu przygotowania do wykonywania zawodu – wówczas nauka jest celem nadrzędnym, a pracodawca może zaproponować niższe od minimalnego wynagrodzenie.
3. Ochrona pracownika i zapewnienie mu właściwych warunków pracy
Praca jest wartością znajdującą się pod ochroną państwa – zgodnie z art. 24 polskiej Konstytucji to właśnie ono ma czuwać nad zagwarantowaniem odpowiednich warunków do wykonywania obowiązków zawodowych. Państwo ma obowiązek redukować nierówność pomiędzy pracodawcą i pracownikiem.
Dodatkowo art. 66 mówi o prawie pracownika do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Oczywiście to, jakie działania trzeba podjąć w celu ich zapewnienia, wynika z typu podejmowanych obowiązków. Przepis ten dotyczy każdego wykonującego pracę, niezależnie od formy zatrudnienia czy obywatelstwa.
4. Równe wynagrodzenie dla kobiet i mężczyzn
Art. 33 ust. 2 stawia na równi mężczyzn i kobiety w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Zgodnie z nim obie płcie mają prawo do równego wynagradzania za wykonywanie jednakowej pracy. Mimo jasnych przepisów w tej kwestii (nie tylko w Polsce) w Unii Europejskiej wciąż różnica płac jest bardzo wysoka. Panie w UE zarabiają średnio o 13% mniej niż panowie. Na tle innych krajów europejskich Polska wypada całkiem nieźle – w 2023 roku zajęła 8 miejsce w rankingu PwC – Women in Work Index (z różnicą płac na wysokości 5,4% w 2021 roku).
5. Świadczenia socjalne dla bezrobotnych i niezdolnych do pracy
Polska Konstytucja zakłada także wsparcie osób czasowo bezrobotnych i tych niezdolnych do pracy np. ze względu na niepełnosprawność lub chorobę. Prawo do uzyskania pomocy zostało zapisane w art. 67. Co więcej, dotyczy ono także zabezpieczenia obywatela, który osiągnął wiek emerytalny.
6. Prawo do zdobywania doświadczenia przed osiągnięciem 18 roku życia
Co prawda, w art. 65 Konstytucji zakazuje się stałe zatrudnianie osób poniżej 16 roku życia, ale nie wyklucza się możliwości wykonywania przez nich pracy w ogóle. Dzieci i nastolatkowie mogą podejmować dorywczą lub sezonową pracę. Dzięki temu młodzi ludzie mogą nie tylko zarabiać na swoje własne wydatki, ale także zyskiwać pierwsze doświadczenia zawodowe.
7. Prawo do dni wolnych od pracy
Prawo do corocznych, płatnych urlopów i ustawowych dni wolnych od pracy zawarte jest w art. 66 polskiej Konstytucji. Te drugie wymienione są w ustawie z 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy. Święta te obowiązują wszystkich wykonujących pracę na terenie Polski.
Przeczytaj także: Praca w Rumunii — zalety i wady pracy w kraju nad Dunajem
Konstytucja to jeden z najistotniejszych w kraju zbiorów przepisów. Oskarżenie o jej łamanie to bardzo poważny zarzut. Problem pojawia się, kiedy granice absurdu w państwie są przesuwane tak bardzo, że oczywista i wyraźna niezgodność pewnych działań z najważniejszą ustawą w kraju nie robi już na obywatelach wielkiego wrażenia. Kiedy przestają wierzyć w to, że ich skargi zostaną rozpatrzone sprawiedliwie, to znaczy, że należy zacząć się niepokoić.
Autor: Laura Kszczanowicz
A ciekawy jestem czy w konstytucji jest też ochrona zarobków średnich, tzn. jeżeli mundurowy poszedł w wieku pięćdziesięciu kilku lat na emeryturę, wcześniejszą bo ma do niej prawo, to dlaczego jeśli zarobi więcej niż np.100000zl nadwyżkę musi oddać do organu emerytalnego, czyli państwa.?
Czy to nie jest złodziejstwo, a może ma dobrze prosperującą firmę, a może ma dobrze płatną specjalistyczną pracę, a może….a w zasadzie 100tzl rocznie to nie są niebotyczne zarobki…
Ciekawe kto jest w stanie mi to wyjaśnić.
Odpowiedź lub polemika tylko na whatsapp 570450240