Mówi się, że jeśli absencja pracowników jest na poziomie wyższym niż 7% (czyli powyżej średniej ogólnopolskiej (1)), to prawdopodobnie w firmie źle się dzieje. Ok, ale co w ogóle oznacza termin absencja? Jest to nieobecność pracownika w pracy. Może wynikać z urlopu, zwolnienia lekarskiego czy też opieki nad członkiem rodziny. Przyjrzyjmy się bliżej absencji chorobowej.

Absencja chorobowa w liczbach

Jak często chorują Polacy? Z danych ZUS (2) wynika, że tylko w okresie od stycznia do sierpnia 2021 r. na zwolnieniu lekarskim przebywaliśmy łącznie 173 887,5 tys. dni, a kwota wypłat z powodu absencji chorobowej sięgnęła 16 917 101,6 tys. zł.

W 2020 roku zarejestrowano 24,2 mln zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy (3), aż 1,5 mln z nich wystawiono z tytułu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania (4).

Z danych Eurostatu (5) wynika, że Polska plasuje się w środku europejskiej stawki. W EU najczęściej ze zwolnienia korzystają Portugalczycy i Hiszpanie, a najrzadziej chorują Grecy i Bułgarzy. Czy to oznacza, że nie mamy czym się martwić? Niekoniecznie.

Rodzaje absencji chorobowej

Firma konsultingowa Conperio od lat bada zjawisko absencji chorobowej w Polsce. W wyniku przeprowadzonych audytów podzieliła ją na trzy rodzaje (6):

• naturalna – związaną z faktyczną chorobą pracownika;
  
• szara – nieuzasadniona medycznie (np. przedłużanie zwolnienia pomimo powrotu do zdrowia), często powodowana niewłaściwym zarządzaniem procesami w organizacjach (“łatwy” dostęp do zwolnień, brak motywacji do pracy itp.);
  
• zawodowa – tzw. patologiczna. Generowana przez osoby niezainteresowane podejmowaniem pracy, które pozostają maksymalnie długo na zwolnieniach chorobowych.

Warto nadmienić, że „wypoczynkowe zwolnienia chorobowe” nie są wyłącznie polskim zjawiskiem. Korzysta z nich co trzeci zatrudniony Europejczyk (29,6 proc.), najczęściej są to osoby odczuwające zagrożenie lub brak komfortu psychicznego w pracy. Takie wnioski płyną z badania People Unboxed (7), w którym wzięło udział ponad 2,5 tys. pracowników z Europy.

Wzorce zachowań absencyjnych

Jak wynika z powyższych danych, absencja absencji nierówna. Badacze wyróżniają różne kultury absencyjne, które wynikają bezpośrednio z relacji przełożony – pracownik i z kultury organizacyjnej firmy (8). Skupmy się na tych problematycznych.

W Polsce najczęściej spotykanym wzorcem patologicznym jest kultura kalkulacyjna, czyli statystyczny Kowalski liczy sobie, co mu się bardziej opłaca – przyjść do pracy i zgarnąć premię frekwencyjną czy odpocząć w domu i mieć czas wolny (ewentualnie podjąć w tym czasie pracę „na czarno”).

Drugą najczęściej spotykaną w przedsiębiorstwach o zawyżonym wskaźniku absencji jest tzw. kultura konfliktu. Pracownik w przypadku braku zgody na urlop wypoczynkowy lub niechęci do wykonania polecenia służbowego idzie na zwolnienie lekarskie. W ten sposób wyraża swój sprzeciw wobec woli pracodawcy. Czy to oznacza, że nie ma on możliwości dyskusji? Pozostawiamy to pytanie otwarte.

Dlaczego nie przychodzimy do pracy?

Według raportu Chartered Institute of Personnel and Development z 2020 roku (9) głównymi przyczynami absencji chorobowej są:

• Zły stan zdrowia psychicznego – stany takie jak depresja i lęk znajdują się obecnie na szczycie trzech najczęstszych przyczyn długotrwałej nieobecności (59%), podczas gdy trzy piąte (60%) organizacji twierdzi, że zdrowie psychiczne pracowników pogorszyło się w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
  
• Stres – choroby związane ze stresem są jedną z największych przyczyn zarówno krótko-, jak i długotrwałej nieobecności w Wielkiej Brytanii, a 37% organizacji zgłosiło wzrost absencji w ciągu ostatniego roku. Zbyt duże obciążenie pracą, styl zarządzania i relacje pracownicze to główne przyczyny stresu. Czynniki niezwiązane z pracą, takie jak problemy rodzinne i w związkach oraz problemy zdrowotne, również przyczyniają się do wzrostu poziomu stresu.
  
• Dolegliwości zdrowotne – ponad trzy czwarte (93%) organizacji zgłosiło, że dolegliwości, takie jak przeziębienie, grypa, rozstrój żołądka, bóle głowy i migreny były najczęstszą przyczyną krótkotrwałej nieobecności w ich organizacji.

Od nowego roku katalog chorób, na które można wziąć zwolnienie, rozszerzy się. Na co powinni szykować się polscy pracodawcy?

L4 na wypalenie zawodowe 

WHO podjęła decyzję o wpisaniu wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 (International Classification of Diseases) w 2019 r. z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022. Co to dla nas oznacza? 

Wypalenie zawodowe nie zostało uznane za oddzielną jednostkę chorobową, ale za syndrom wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, mogący wpłynąć na stan zdrowia pracownika.

Uznanie wypalenia zawodowego za chorobę wymaga zmiany prawa, a to z kolei czasu, który pracodawcy powinni wykorzystać na zarządzanie zdrowiem pracowników, a w efekcie minimalizację ryzyka absencji osób zatrudnionych. Aktualnie w Polsce obowiązuje wersja dziesiąta – ICD-10, Polska ma na to czas na dostosowanie przepisów do 2024 r.

Wypalenie zawodowe występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność. Główne przyczyny to przewlekły stres, nadmierne zmęczenie oraz stawianie sobie zbyt wysokich celów.

Pracodawco – by uchronić się przed masowymi zwolnieniami, już teraz zadbaj o kondycję psychofizyczną Twoich pracowników! Jak głosi znana maksyma, lepiej zapobiegać niż leczyć. Każda nieobecność jest problemem, a gdy skala absencji rośnie, generuje ona dodatkowy stres dla pracowników, którzy są obecni w pracy. Frustracja nadmiarem obowiązków i brak prawidłowej reakcji kierownictwa na częste nieobecności to prosta droga do wypalenia zawodowego.

Źródła:

1. Najnowsze dane o absencji chorobowej, Mana HR 2020
2. Informacja o wybranych świadczeniach pieniężnych, ZUS, sierpień 2021
3. ABSENCJA CHOROBOWA W 2020 R., raport ZUS
4. Absencja chorobowa – wpływ pandemii na kondycję psychiczną Polaków, ZUS 2021
5. Absences from work due to own illness or disability, Q4 2019 – Q42020, Eurostat
6. https://conperio.pl/en/lepiej-zapobiegac-niz-leczyc-jak-pracodawcy-moga-ograniczac-poziom-absencji-chorobowej/
7. Małgorzata Striker, Absencja chorobowa pracowników Uwarunkowania – kształtowanie – pomiar, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017.
8. Raport ADP People Unboxed, 2018
9. Health and wellbeing at work 2021: Survey report, CIPD
10. https://goodpoint.blog/absencje-pracownikow-problem-coraz-wieksza-skale/