Cudzoziemcy na polskim rynku pracy – analiza sytuacji, wyzwania i perspektywy
Temat pracujących w naszym kraju cudzoziemców jest obecnie niezwykle gorący. Wystarczy wspomnieć o licznej grupie obywateli Ukrainy zatrudnionych w polskich firmach oraz o fakcie, że dwa pytania referendalne podczas niedzielnych wyborów będą dotyczyć kwestii związanych właśnie z imigrantami. W tym wirze emocji i politycznego zamieszania warto przyjrzeć się twardym liczbom.
Eksperci od dawna alarmują, że na polskim rynku brakuje rąk do pracy, co może negatywnie wpłynąć na wydolność naszego systemu emerytalnego. Według zestawienia przygotowanego przez ZUS, aby całkowicie zahamować wzrost współczynnika obciążenia demograficznego, w ciągu najbliższej dekady musimy rocznie przyjmować między 200 a 400 tys. imigrantów rocznie, o czym pisaliśmy tutaj. Nie jest to jednak jedyny powód, dla którego warto otworzyć nasz rynek pracy dla osób z zagranicy. Eksperci na co dzień zajmujący się obszarem HR podkreślają, że na pracy imigrantów zyskać mogą również przedsiębiorcy.
Główną korzyścią jest zapełnienie luk w branżach, które dla polskiej gospodarki są niezwykle istotne. Należą do nich m.in. przemysł, produkcja, rolnictwo, budownictwo czy turystyka. Cudzoziemcy często podejmują pracę w tych sektorach, zwłaszcza dlatego, że są to często prace proste do wykonania. Warto również pamiętać, że migranci zarobkowi płacą podatki i wydają pieniądze w naszym kraju, co przyczynia się również do wzrostu PKB – mówi Monika Piątek, ekspertka zatrudniania cudzoziemców.
Milion cudzoziemców pracuje w Polsce
Spójrzmy na statystyki dotyczące pracujących w naszym kraju cudzoziemców. Z danych Centralnego Rejestru Ubezpieczonych wynika, że w grudniu 2022 roku liczba osób fizycznych, które podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz posiadają obywatelstwo inne niż polskie, wyniosła 1 063 261. Jest to potężny wzrost na przestrzeni ostatnich lat. Przykładowo w 2015 r. ta liczba oscylowała na poziomie około 185 tys. Oczywiście duży wpływ na te wielkości ma kwestia rosyjskiej agresji na Ukrainę, która spowodowała, że do naszego kraju przybyło ponad 2 mln uchodźców.
Obcokrajowcy wykonujący pracę w Polsce pochodzą z ponad 150 państw. Jednak to właśnie obywatele Ukrainy stanowią najliczniejszą grupę – aż 73 proc. – wśród wszystkich cudzoziemców pracujących w Polsce. Ich wkład w rozwijającą się gospodarkę naszego kraju jest bardzo istotny. Łącząc to ze wspomnianymi wcześniej prognozami ZUS-u, dotyczącymi ilości imigrantów, potrzebnych do uratowania polskiego systemu emerytalnego, możemy mieć powody do obaw. Niemal połowa z uchodźców wojennych zamierza wrócić na Ukrainę po zakończeniu konfliktu, co wynika z danych raportu „Sytuacja zawodowa uchodźców z Ukrainy w Polsce” opracowanego w ramach projektu Manpower i Fundacji Totalizatora Sportowego „Wygraj Rozwój”.
Warto także podkreślić, że osoby niepochodzące z Polski, pracują w praktycznie wszystkich obszarach gospodarki – co pokazują dane z raportu GUS. Wyjątkiem jest m.in. administracja publiczna oraz górnictwo. Najwięcej obcokrajowców pracuje natomiast w firmach działających w firmach z sekcji PKD: Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca. Pracujący cudzoziemcy są również obecni w całej Polsce – na koniec 2022 r. zamieszkiwali we wszystkich powiatach w naszym kraju.
Imigrantom coraz łatwiej dostać pracę
Spójrzmy na kwestie związane z regulacjami. Kto może pracować legalnie w naszym kraju? Swobodny dostęp mają obywatele Unii Europejskiej, Islandii, Norwegii, Liechtensteinu (w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego) oraz Szwajcarii. Dla tych grup niewymagane jest uzyskiwanie specjalnych zezwoleń na pracę.
Dla obywateli innych państw praca w Polsce jest bardziej utrudniona. Cudzoziemcy spoza wymienionych wyżej krajów, muszą uzyskać odpowiednie zezwolenie na pobyt w naszym kraju oraz na samą pracę. Odrobinę łatwiej mają obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii oraz Ukrainy. Takie osoby mogą legalnie podjąć pracę w Polsce tylko na podstawie oświadczenia pracodawcy o powierzeniu pracy. Eliminuje to konieczność uzyskania zezwoleń.
W ostatnich latach polskie prawo uległo pewnym zmianom w obszarze zatrudniania cudzoziemców. Wprowadzono szereg udogodnień dla takich osób, które mają ułatwić im znalezienie pracy w Polsce. Są one również dużym ułatwieniem dla polskich firm, które poszukują specjalistów za granicą. Według Moniki Piątek najważniejszą zmianą, która się dokonała to wdrożenie systemów do zarządzania dokumentacją w wersji elektronicznej.
Bardzo dobrym rozwiązaniem było stworzenie portalu praca.gov.pl, dzięki któremu pracodawca ubiegający się o odpowiedni dokument legalizujący pracę ma wszystkie wnioski i załączniki na jednej platformie. Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi czy zezwolenia na pracę są wydawane w wersji elektronicznej, co zdecydowanie ułatwia współpracę pomiędzy pracodawcą a cudzoziemcem. Urzędy wojewódzkie również wdrożyły odpowiednie procedury, aby chociażby rejestracja na złożenie wniosku na pobyt czasowy mogła być zarezerwowana przez internet. Nie byłoby tych zmian, gdyby nie nowelizacje prawa z ostatnich lat – tłumaczy Monika Piątek.
Ekspertka tłumaczy, że spośród szeregu rozwiązań, które zostały wprowadzone, warto zwrócić również uwagę na nowe rodzaje dokumentów czy możliwość pracy na podstawie różnych wiz bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, czy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. W roku 2018 zostało wprowadzone zezwolenie na pracę sezonową – dokument uprawniający do pracy przez 9 miesięcy w przeciągu 12 miesięcy (praca w gospodarstwach rolnych, czy np. sadownictwie) czy cel wydania wizy 23, który uprawnia do podjęcia pracy również bez dodatkowych dokumentów legalizujących pracę.
Cudzoziemcy w Polsce – przyszłość i wyzwania
Pomimo wielu ułatwień regulacyjnych dla cudzoziemców, chcących pracować w Polsce, należy podkreślić, że wciąż jest wiele do zrobienia w tym obszarze.
Największym wyzwaniem jest liczba wniosków i postępowań o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. W związku z tym czas na wydawanie zezwoleń na pobyt czasowy mocno się wydłużył. Jednakże uzyskanie tego dokumentu nie stanowi aż takiej wielkiej przeszkody do podjęcia pracy u danego pracodawcy – mówi Monika Piątek.
Ciężko jest przewidzieć, jak będzie wyglądać kwestia zatrudniania cudzoziemców w Polsce w najbliższych latach. Wiele może zależeć od polityki przyszłego rządu – na którą wpływ może mieć niedawna afera wizowa. Nie można również zapomnieć o polityce Unii Europejskiej, która wywiera naciski na kraje członkowskie, by te otwierały swoje granice dla uchodźców.
Podsumowując – ilość cudzoziemców na polskim rynku pracy ciągle rośnie, co przynosi korzyści zarówno dla gospodarki, jak i systemu emerytalnego. Niemniej jednak istnieją wyzwania związane z administracyjnymi procedurami, które mogą się wydłużyć w miarę wzrostu liczby cudzoziemców. Polska podejmuje jednak kroki w celu ułatwienia cudzoziemcom dostępu do naszego rynku pracy. Może to przyczynić się do dalszego zwiększenia liczby obcokrajowców zatrudnionych w kraju.
Autor: Adam Łaba
Czytaj również:
