Jak wzmacniać odporność psychiczną pracowników?

Żyjemy w coraz szybciej zmieniającym się świecie. Jeszcze kilkanaście lat temu wśród szkoleń dla pracowników dominowały warsztaty dotyczące sprzedaży, negocjacji, asertywności czy komunikacji z klientem. Obecnie kadra zarządzająca coraz bardziej zdaje sobie sprawę z tego, że dobry pracownik nie tylko świetnie pozyskuje fundusze, sprzedaje i negocjuje, ale jest również odporny psychicznie, dzięki czemu radzi sobie w sytuacjach nowych i stresujących. Odporność psychiczna stała się kompetencją nie tyle przyszłości, co teraźniejszości. Pracownik, który czuje się dobrze psychicznie lepiej funkcjonuje i radzi sobie w pracy. Organizacje potrzebują odpornych psychicznie pracowników, by móc się lepiej rozwijać i realizować zaplanowane projekty.

Odporność psychiczna to pancerz…

Odporność psychiczna, nazywana też rezyliencją, to zdolność człowieka do radzenia sobie z presją i wyzwaniami oraz efektywnym działaniem w obliczu stresu. Odporność to nie tylko bierne przetrwanie sytuacji kryzysowych czy stresowych, ale przede wszystkim podejmowanie aktywności mających na celu przeciwdziałanie trudnościom.

Można powiedzieć, że to taki pancerz – im jest silniejszy, tym negatywnym okolicznościom trudniej naruszyć wewnętrzną równowagę, poczucie własnej wartości czy przekonanie o sobie, jak o kimś skutecznym i sprawczym.

…ale i mentalny mięsień

Nie jest jednak tak, że odporność psychiczna jest dana raz na zawsze. Każdy człowiek już od wieku niemowlęcego wyposażony jest w cechy, które w dorosłym życiu mogą procentować bądź wręcz przeciwnie – sprawiać, że odporność na stres i wyzwania będzie mniejsza. Wiele zależy od stylu przywiązania do opiekunów, środowiska, w którym wzrastamy, a nawet doświadczeń rówieśniczych i szkolnych. U progu dorosłości jesteśmy wyposażeni w bazowy poziom odporności psychicznej, która jest kompetencją elastyczną – można nad nią pracować niczym nad mięśniem na siłowni.

Ta metafora jest o tyle trafna, że przybliża specyfikę odporności psychicznej – nawet raz zbudowana i silna może z czasem, pod wpływem złych nawyków albo kryzysowych sytuacji, wrócić do poziomu wyjściowego albo spaść poniżej tego poziomu. Właśnie dlatego tak ważna jest ciągła praca nad swoją odpornością psychiczną.

Odporność psychiczna pracowników

Współczesne organizacje coraz częściej dostrzegają potrzebę dbania o dobrostan pracowników i wzmacniania ich odporności psychicznej. W ciągu ostatnich 2-3 dekad znacząco zmienił się model pracy i życia osobistego. Pracownicy są zmęczeni, przebodźcowani, pracują dłużej, mają nieustanny dostęp do informacji i social mediów, co w efekcie powoduje wzrost lęku, stresu i napięcia. Pracownik, który odbył szereg szkoleń dotyczących sprzedaży czy negocjacji, nie będzie w stanie korzystać ze swoich kompetencji na co dzień, jeśli nie potrafi radzić sobie z wyzwaniami i stresem.

Konieczność dbania o dobrostan pracowników wzmocniła pandemia. Pracownicy doświadczyli znacznego obciążenia – zmiany systemu pracy na zdalną bądź hybrydową, izolacji, obawy o zdrowie własne i zdrowie rodzinny, a czasami również strachu przed utratą pracy. Już w 2019 roku, czyli jeszcze przed wybuchem pandemii, Polacy należeli do jednych z najbardziej zestresowanych pracowników w Unii Europejskiej. Według raportu HRK „Stres w pracy” niemal 1/3 pracowników odczuwa stres w pracy kilka razy w tygodniu.

Przełożenie na zyski

Bez wątpienia większa odporność psychiczna pracowników to konkretne zyski dla firmy – nie tylko w wymiarze finansowym. Pracownicy, którzy dobrze radzą sobie w obliczu stresu, są bardziej kreatywni i chętniej podejmują wyzwania, przyczyniają się do znacznego rozwoju organizacji oraz budowania jej prestiżu.

Wyższa odpornośc psychiczna na stres sprawia, że pracowników rzadziej dotyka wypalenie zawodowe. Odporny psychicznie pracownik chętniej i skuteczniej rozwiązuje nowe trudności i wyzwania.

Pracownicy ci mają więcej energii do działania, są otwarci na kreatywne pomysły i sami włączają się w twórcze procesy prowadzące do polepszenia działania firmy. Nie bez znaczenia jest także pozytywne nastawienie płynące z satysfakcji z pracy – wysoka odporność psychiczna sprawia, że pracownik nawet w obliczu porażki nie porzuca projektu, a wyciąga wnioski i ponownie angażuje swoje zasoby. 

Model 4C

Odporność psychiczna ma naukowe podstawy. Jednym z najbardziej znanych modeli jest 4C opracowany przez badaczy i psychologów sportu – Petera Clougha oraz Keitha Earlea. Nazwa modelu pochodzi od słów, które są filarami odporności psychicznej: 

• challenge (wyzwanie), 
• confidence (pewność siebie), 
• commitment (zaangażowanie), 
• control (kontrola).

Biorąc pod uwagę te filary, można osobę odporną psychiczną określić jako kogoś, kto chętnie inicjuje działania, postrzega nowe sytuacje jako szansę, wierzy, że może osiągnąć sukces, popełnione po drodze błędy traktuje nie jako porażki, a jako naturalną część rozwoju. To także osoba, która ma poczucie sprawczości, jest świadoma swoich kompetencji oraz ma wgląd w przeżywane przez siebie emocje. Potrafi wyznaczać sobie cele i do nich dążyć, jednocześnie szanując swoje zasoby i angażując się w priorytetowe zadania. Będzie bez trudu rozpoznawała, kiedy potrzebuje odpoczynku, ale jednocześnie rozkłada siły tak, aby wywiązać się z tego, na co się umówiła.

Pracownicy odporni psychiczne są bardzo ważnym zasobem organizacji – stają się zaangażowanymi liderami, świetnie radzą sobie w stresujących sytuacjach, pozytywnie wpływają na atmosferę w zespole i doprowadzają rozpoczęte projekty do końca. Zależy im, by czerpać satysfakcję z pracy, ale dbają przy tym o interesy firmy.

Krok w stronę odporności pracownika i dobrostanu organizacji

Chociaż to, jaką odporność psychiczną mają pracownicy, w dużej mierze zależy od ich wcześniejszych doświadczeń i nawyków, to jednak firma ma nieustanny wpływ na dobrostan zatrudnionych osób i może podnosić ich odporność na stres.

Bardzo ważnym krokiem w stronę wzmacniania odporności psychicznej jest podejście organizacji do promocji zdrowia fizycznego i psychicznego wśród pracowników. Firma ma wiele narzędzi, z których może skorzystać – wspieranie pracowników w trudnych, losowych sytuacjach, stworzenie bezpiecznej atmosfery do dzielenia się trudnościami, organizowanie szkoleń z otwartej komunikacji i profilaktyki wypalenia zawodowego, umożliwianie korzystania z narzędzi, które pozytywnie wpływają na samopoczucie (siłownie, ciche miejsca w biurze, ergonomicznie urządzone przestrzenie do spędzania przerw).

Firmy coraz częściej decydują się również na profesjonalną pomoc świadczoną przez trenerów, psychologów i psychoterapeutów. To skuteczne rozwiązanie, które prowadzi do podniesienia samopoczucia pracowników, ich motywacji do pracy oraz satysfakcji z wykonywanych obowiązków, ale co najważniejsze – warsztaty i konsultacje z psychologiem obniżają poziom stresu i uczą korzystania z własnych zasobów w obliczu trudnych sytuacji.

Na polskim rynku działają organizacje, które kompleksowo zajmują się dobrostanem psychicznym pracowników oraz ich rodzin. Jedną z nich jest Mindgram – platforma oferująca szerokie wsparcie psychologiczne bazujące na naukowych i sprawdzonych metodach. Tworzą ją specjaliści z zakresu psychologii klinicznej i psychologii biznesu, dzięki czemu zaproponowana pomoc obejmuje zarówno dobrostan jednostki – pracownika, jak i całej organizacji.

Odporność psychiczna pracownika już teraz powinna stać się priorytetem odpowiedzialnych, chcących się rozwijać organizacji. Dbanie o pracowniczy dobrostan jest bardzo ważne i przynosi konkretne zyski dla pracowników, ale i dla firmy. Pracownik odporny na stres, chętniej podejmuje nowe wyzwania i angażuje się w swoją pracę, to zasób nie do przecenienia.

Katarzyna Rutkowska

Psycholożka, psychoterapeutka w Mindgram. Pomocą psychologiczną zajmuje się ponad 20 lat. 

Na co dzień pracuje w Centrum Psychiatrii i Psychoterapii Mała Łąka w Warszawie, gdzie prowadzi psychoterapię indywidualną w podejściu psychodynamicznym oraz psychoterapię rodzin, małżeństw i par w podejściu systemowym. 

Od wielu lat zajmuje się również prowadzeniem szkoleń dla psychologów, pedagogów, lekarzy z zakresu psychoterapii. W Mindgram koordynuje pod względem merytorycznym pracę zespołu psychologów w dziale Clinical Care.