Kontrola trzeźwości podczas pracy zdalnej

Praca zdalna na dobre rozgościła się na polskim rynku pracy. Początkowo będąc środkiem stosowanym w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, dziś zyskała miano pożądanego benefitu. Pracownicy otwarcie wskazują, że możliwość wykonywania pracy w formie zdalnej jest istotnym czynnikiem, na który zwracają uwagę przy wyborze pracodawcy. Wielu z nich decyduje się nawet na zmianę pracy w poszukiwaniu takiej, w której obowiązki będą mogli wykonywać w formie zdalnej lub przynajmniej hybrydowej.
Jednym z elementów pracy zdalnej szczególnie cenionym przez pracowników jest swoboda wykonywania pracy. Jednocześnie, nadużywanie przez pracowników korzystania ze wspomnianej swobody, co spowodowane jest brakiem bezpośredniej kontroli, spędza sen z powiek wielu pracodawcom.
Z naszego doświadczenia wynika, że pracodawcy stosunkowo często spotykają się z sytuacjami, które budzą u nich poważne wątpliwości co do stosowania się przez pracowników wykonujących pracę zdalną do reguł obowiązujących w zakładzie pracy, w tym również do obowiązku zachowania trzeźwości. Pracodawcy nie bez powodu zastanawiają się zatem, czy kontrola trzeźwości pracowników pracujących z domu jest dopuszczalna. W niniejszym artykule przyglądamy się bliżej temu problemowi.
Obowiązek zachowania trzeźwości
Chociaż obowiązek zachowania trzeźwości podczas wykonywania pracy zdalnej może wydawać się oczywisty, dość swobodnie podchodzą do potrzeby jego przestrzegania. Wielu z nich pozostaje w błędnym przekonaniu, że z uwagi na fakt, że pracę wykonują w miejscu zamieszkania, a nie w zakładzie pracy, mogą nie stosować się do reguł obowiązujących na co dzień w organizacji.
Rozważając tę kwestię należy wyraźnie podkreślić, że sam fakt zmiany miejsca wykonywania przez pracownika pracy (z biura na miejsce zamieszkania lub inne swobodnie wybrane przez siebie miejsce świadczenia pracy) nie oznacza, że pracownik automatycznie może zrezygnować z przestrzegania dotychczas wiążących go reguł.
Takie podejście nie tylko niweczyłoby sens obejmowania pracowników wykonujących pracę w formie zdalnej jakimikolwiek wewnątrzzakładowymi aktami prawa pracy, ale mogłoby stanowić również wyraz nierównego traktowania osób pracujących z biur. W związku z tym, pracownicy, którzy wykonują pracę zdalną, wciąż mają obowiązek zachowania trzeźwości w czasie pracy, nawet jeżeli miejscem pracy jest ich własny dom.
Dopuszczalność kontroli trzeźwości
Mimo jasności co do obowiązku zachowania trzeźwości przez pracowników podczas wykonywania pracy zdalnej, istotne wątpliwości pojawiają się u pracodawców w zakresie możliwości jego egzekwowania. Wobec braku stosownych przepisów oraz jasnych stanowisk lub wytycznych organów państwowych w tym zakresie, a także ostrożnego podejścia do tego tematu przez część środowiska prawniczego, pracodawcy obawiają się wdrożenia rozwiązań, które pozwalałyby im na kontrolę trzeźwości pracowników wykonujących pracę w formule zdalnej.
Jedna z poważniejszych wątpliwości dotyczących możliwości przeprowadzania kontroli trzeźwości przez pracodawców opiera się na ich obawach związanych z możliwością naruszenia miru domowego czy też prywatności pracownika. Wskazaną obawę uważamy jednak za nieuzasadnioną. Sam ustawodawca bowiem, decydując się na umożliwienie wykonywania pracownikom pracy w formie zdalnej, czynił to mając na uwadze, że pracodawca zachowuje prawo do egzekwowania obowiązków pracownika, a więc również do przeprowadzania czynności kontrolnych w zakresie stosowania się przez pracownika do reguł i zasad obowiązujących w organizacji.
Rozumiejąc potrzeby pracodawców oraz uważając je za całkowicie zasadne, stoimy na stanowisku, że uzasadnione (np. wynikającymi z zachowania pracownika w trakcie telekonferencji podejrzeniami co do trzeźwości) kontrole trzeźwości pracowników wykonujących pracę w formie zdalnej są dopuszczalne. Podejmowanie tego rodzaju działań przez pracodawców jest nie tylko wyrazem realizacji przez nich obowiązku dbałości o bezpieczeństwo i higienę pracy pracowników wykonujących pracę w formie zdalnej, ale stanowi również wyraz wypełniania przepisów o wychowaniu w trzeźwości oraz dbałość o interes pracodawcy.
Uregulowanie kontroli trzeźwości
Uważamy, że pracodawcy chcący wdrożyć w swoich organizacjach możliwość przeprowadzania kontroli trzeźwości pracowników wykonujących pracę zdalną, powinni uregulować tą kwestię w obowiązujących w ich organizacjach regulacjach. Dobrym pomysłem jest ujęcie tej kwestii w regulaminie pracy zdalnej, którego postanowienia akceptowali będą pracownicy chcący świadczyć pracę w tej formie.
Jeżeli pracodawca z różnych powodów nie zdecyduje się na wprowadzenie regulaminu pracy zdalnej, kwestie związane z kontrolą trzeźwości powinien ująć w porozumieniu zawieranym z pracownikiem przed rozpoczęciem przez niego świadczenia pracy w formie zdalnej.
Sposób przeprowadzenia kontroli trzeźwości
Pracodawca chcący przeprowadzać kontrole trzeźwości pracowników pracujących zdalnie powinien w tym celu opracować jednolitą procedurę, wedle której będą one przeprowadzane. Rekomendujemy, aby kontrole tego rodzaju przeprowadzane były przez co najmniej dwie osoby wyznaczone ze strony pracodawcy, z zastosowaniem metod niewymagających badań laboratoryjnych (np. odpowiednio skalibrowanych alkomatów).
Co więcej, pracodawcy powinni być przygotowani na sytuacje, w których pracownicy nie zdecydują się poddać kontroli lub nawet nie będą chcieli wpuścić przedstawicieli pracodawcy do miejsca zamieszkania. W takiej sytuacji pracodawca powinien sporządzić notatkę służbową ze zdarzenia i rozważyć wyjaśnienie tej kwestii z pracownikiem lub nawet podjęcie działań dyscyplinujących.
Oczywiście, pracodawcy nie mogą zapominać, że wdrożenie w organizacji kontroli trzeźwości wymaga również podjęcia właściwych działań w zakresie przetwarzania danych osobowych pracowników (m.in. udzielenia upoważnień do przetwarzania danych pracownikom, przygotowania klauzuli informacyjnej, odpowiedniej retencji przetwarzanych danych).
Nowelizacja przepisów kodeksu pracy
Potrzeba przeprowadzania kontroli trzeźwości jest kwestią podnoszoną przez pracodawców od lat. Jak wskazaliśmy, działania takie uważamy za uzasadnione oraz dopuszczalne już w obecnym stanie prawnym. Potrzeba ta została również zauważona przez ustawodawcę – obecnie (tj. połowa lipca 2022 r.) w Sejmie procedowany jest projekt nowelizacji kodeksu pracy, wprowadzający do jego przepisów kontrolę trzeźwości. Projektowane przepisy wciąż nie rozwiewają jednak jednoznacznie wątpliwości co do możliwości dokonywania tego rodzaju kontroli podczas pracy zdalnej.
Pracodawcy, którzy już dziś stosują kontrolę trzeźwości powinni zatem rozważyć przeprowadzenie audytu obowiązujących u nich regulacji tak, aby były zgodne z przepisami, które mają szansę wejść w życie w najbliższym czasie.

Przeczytaj też:
- Więcej o przesłankach przeprowadzenia kontroli trzeźwości przeczytasz tutaj
- Nowelizacja kodeksu pracy w 2022 – szykują się istotne zmiany
- Pracownik zdalny – jakie ma atuty?