Synergia wywiadu i kontrwywiadu w biznesie: klucz do strategicznego zarządzania informacją
W dynamicznym środowisku biznesowym umiejętność skutecznego zarządzania informacją jest kluczowa dla sukcesu organizacji zarówno państwowych, jak i prywatnych. Nikogo nie powinno więc dziwić powszechne zastosowanie technologii wojskowych niemalże w każdym aspekcie życia codziennego, nie wyłączając biznesu.
Ciężko wyobrazić sobie świat bez internetu czy smartfonów, jednak jeszcze trudniej wyobrazić sobie życie bez informacji. Informacja jest początkiem wszystkiego. Niczym tlen – im jest czystsza, tym solidniejszym staje się fundamentem dla wiedzy, innowacji i skutecznego podejmowania decyzji.
Według powszechnej nomenklatury istnieją trzy odcienie wywiadu, nie wszystkie są jednak zgodne z prawem i obowiązującymi zasadami etycznymi. Do pozyskiwania informacji biznesowych wykorzystuje się tzw. biały wywiad (ang. Open Source INTelligence), który polega na wykorzystywaniu otwartych, jawnych źródeł informacji. Opiera się on w pełni na legalnych działaniach, które nie powodują szkód, a w konsekwencji nie przyczynią się do powstawania nieuczciwej konkurencji.
Słuchy, podsłuchy i algorytmy: ewolucja wywiadu od antyku do ery cyfrowej
Historia praktyk wywiadu i kontrwywiadu sięga odległych czasów starożytnych. Mimo braku konkretnej daty historycy potrafią wymienić pierwsze szpiegowskie triki. Informacja od zawsze była walutą przetargową, zarówno na placu wojny, jak i w świecie biznesowych pertraktacji.
Pierwsze oficjalne doniesienia o formowaniu się wyspecjalizowanych i zinstytucjonalizowanych komórek wywiadowczych pojawiły się w czasach nowożytnych począwszy od XVII wieku. Czasy współczesne, począwszy od XX wieku, przyniosły swoistą rewolucję w dziedzinie rozwoju nowych technologii. Okres międzywojenny, jak i później zimnej wojny, był czasem prześcigania się państw coraz to nowszymi wynalazkami (technologia komputerowa, wszelkiego rodzaju elektronika np. GPS, chęć dominacji w kosmosie). Wszystko to spowodowało potrzebę stosowania technik wywiadowczych. Jednym z kluczowych rozwiązań była analiza dostępnych źródeł informacji – prasy, książek, broszur, audycji radiowych czy telewizyjnych.
Bez wątpienia rozwój wywiadu jest związany z nieustannym rozwojem społeczeństwa, które obecnie możemy już nazywać informacyjnym, a także ze zmieniającymi się technologiami. W mojej ocenie większość społeczeństwa nie jest jednak świadoma swojego uczestnictwa w procesach wywiadowczych.
Szpiedzy – to my? Rola wywiadu w pozyskiwaniu informacji strategicznej
Pozyskiwanie informacji z otwartych źródeł w kontekście biznesowym wymaga opracowania odpowiedniego schematu działań, który od początku do końca będzie kontrolowany. Etapy, jakie można wymienić w procesie zarządzania informacją to:
- zdobywanie informacji,
- gromadzenie informacji,
- przetwarzanie informacji,
- analiza informacji,
- opracowanie raportu wraz z wnioskami,
- udostępnienie zebranych informacji.
Biały wywiad korzysta z dwóch źródeł informacji – wcześniej już wspominanych otwartych źródeł informacji (ang. Open Source INTelligence) i osobowych źródeł informacji (ang. human intelligence).
Weźmy pod lupę pierwsze z wymienionych wyżej źródeł. Większość stron pozwala na pozyskanie informacji darmowo i bez rejestracji lub za niewielką opłatą, czy z koniecznością podania danych. Korzystanie z Big Daty w celu kompleksowego zarządzania informacją wymaga czasu i cierpliwości, jest to podyktowane ogromem informacji, który zwany jest szumem informacyjnym (ang. information noise).
Analizie poddać możemy dosłownie wszystko. Począwszy od popularnych mediów społecznościowych jak Facebook, LinkedIn, mini blogi, czy Twitter. Dla uzyskania informacji możemy przeanalizować to, co znajduje się na wszelkich stronach z bazami danych, specjalistycznych stronach branżowych, stronach firm konkurencyjnych, czy państwowych stronach podmiotów rządowych. Przykładowo, dobrym źródłem wiedzy dla rekruterów, poszukujących programistów, może być portal GitHub.
Poniżej znajduje się kilka przykładowych baz danych dostępnych internetowo:
- Krajowy Rejestr Sądowy,
- Monitor Sądowy i Gospodarczy,
- Centralna Ewidencja Informacji,
- Ewidencja Działalności Gospodarczej,
- Baza Internetowa REGON,
- Księgi Wieczyste.
Możliwości wykorzystania internetu nie kończą się na powyższych przykładach, istnieją też takie, które wzbudzają wiele kontrowersji w kontekście etycznym. Dajmy na to możliwości wyszukiwarki Shodan. Umożliwia ona wyszukanie i przeglądanie danych wszystkich możliwych urządzeń podłączonych do internetu. Będą to kamery, komputery, smartfony, lodówki, serwery z bazami danych. Wyszukiwarka ta może być narzędziem to weryfikacji pewnych luk systemowych, zapewniając ich zabezpieczenie. Jednak informacje, jakie można tam znaleźć, mogą posłużyć chociażby do cyberataku. Kto choć raz nie dostał na firmowego maila podejrzanego linka, a potem cała filia miała przeszkolenie z bezpieczeństwa w sieci?
Jeśli już jesteśmy przy temacie linków i adresów mailowych, można pochylić się nad narzędziem zwanym TheHarvester, które zbiera między innymi adresy e-mail, IP i nazwy firm. Chcesz znaleźć numer telefonu? Przedstawiam Ci kolejne narzędzie jakim jest Phonelnfoga. Jak widać możliwości są ogromne i nie kończą się na wymienionych przykładach. Obecnie za pomocą jednego zdjęcia przy użyciu wyszukiwarki Pimeyses, wykorzystującej technologię rozpoznawania twarzy do odnalezienia obrazów opublikowanych w internecie, możemy odnaleźć osobę z załadowanego wcześniej zdjęcia. Wyniki wyszukiwania są zadziwiające, ale i wywołują pewną obawę przed rozwojem dalszych nowych technologii.
Systemy ułatwiające efektywne zarządzanie
Do pełnego wykorzystywania nowych technologii w kontekście zarządzania informacją stosuje się systemy informatyczne służące efektywnemu zarządzaniu. Narzędzia te wchodzą w skład business intelligence i chodź nazwa ta na język polski może być tłumaczona, jako wywiad biznesowy, to termin ten odnosi się do pewnego rodzaju chmur internetowych, zapewniających gromadzenie, analizę i udostępnianie informacji podmiotom współpracującym. Informacje zawarte w tych zbiorach są konieczne do odpowiedniego zarządzania. Przykładem może być coraz bardziej popularna w Polsce usługa Microsoftu – PowerBI, czy produkty SAP, mające zastosowanie w szeroko zakrojonych dziedzinach biznesowych takich jak: HR, finanse, zarzadzanie łańcuchem dostaw itp.
A kiedy zebrane w powyższy sposób informacje to za mało, potrzebna może być analiza danych pochodzących z informacji osobowych. Należy przy tym kierować się ogromną ostrożnością, aby nie naruszyć granic prawnych i etycznych. Źródłami takich informacji mogą być pracownicy firmy, zarówno Ci obecnie pracujący, znający świetnie wewnętrzne środowisko organizacji, jak i byli, którzy albo dzięki kontaktom w poprzednim miejscu pracy przekażą istotne informacje dla podjęcia ważnej decyzji, albo przyczynią się do osłabienia jej pozycji. Inne ważne zasoby informacji posiadają studenci, stażyści, osoby, do których kierujemy nasze produkty, współwykonawcy itp. Niezwykle ciekawym sposobem pozyskiwania informacji jest udział w wszelakich konferencjach, wystawach, eventach branżowych, gdzie często dochodzi do wymiany doświadczeń i zacieśniania nowych kontaktów biznesowych.
Walka w cieniu: działania kontrwywiadu biznesowego
Kiedy w grę wchodzi ochrona informacji, do pracy przystępuje dział kontrwywiadu. Strzeże „wnętrza” przedsiębiorstwa, identyfikując potencjalne ryzyko, wynikające z nieprawidłowości systemowych czy personalnych. Ponadto odgrywa kluczową role na arenie zewnętrznego otoczenia. Czy kontrwywiadowca to pracownik wyspecjalizowanej agencji? Może być, ale nie musi. Wiele przedsiębiorstw posiada własne działy zajmujące się obroną przed potencjalnym zagrożeniem. Od wielkości danego podmiotu zależy skład osobowy działu zarządzania kryzysowego. To codzienna praca marketingowców, PR-owoców analityków i wielu innych osób ma wpływ na jakość i skuteczność zarządzania informacją.
Integracja człowieka z technologią: adaptacja do dynamicznego środowiska biznesowego
Współpraca człowiek – maszyna w wizji przemysłu przyszłości jest kluczowa dla skutecznych działań wywiadowczych. Czwarta rewolucja przemysłowa przynosi ze sobą zaawansowane technologie, które dzięki połączeniu z ludzką intuicją, tworzą nową jakość w kontekście strategicznego wykorzystania informacji. Jak jednak odnaleźć się w gąszczu szumu informacyjnego, nowinek technologicznych, a przy tym nie zwariować i czuć się bezpiecznie? Na to pytanie odpowie nam Edyta Sadowska, doktor nauk społecznych, futurolog, badacz, innowator, CEO MindUp.
Zgadzam się, że połączenie ludzkiej intuicji z zaawansowanymi technologiami tworzy nową jakość w wykorzystaniu strategicznych informacji i na pewno będzie się rozwijać. To co jednak najistotniejsze dziś to zatrzymanie się na kwestiach szumu informacyjnego, powodowanego kilkoma czynnikami: szybkością rozprzestrzeniania się informacji, powszechnym dostępem do informacji oraz zmianą w obszarze „twórcy”. Dziś kontent kreować może każdy i każdy może za pomocą social mediów zbudować potężną grupę odbiorców. Takie środowisko to idealne miejsce do coraz większego rozwoju szumu informacyjnego. To jednak nie wszystko „za rogiem” bowiem czeka nas era mediów syntetycznych – z czego ogromną część mogą tworzyć treści deepfake – które po pierwsze za sprawą rozwijającej się sztucznej inteligencji są praktycznie nie do wykrycia ludzkim okiem, a po drugie i może ważniejsze – próg wejścia do technologii umożliwiających generowanie takich treści jest dziś osiągalny praktycznie dla każdego. To prowadzi do powstania jeszcze trudniejszej sytuacji – bo szum informacyjny mnożymy wykładniczo – co prowadzi nas do potężnej infoapokalipsy. Czy jest jakieś remedium na tą sytuację – zapewne powstawać będą technologię umożliwiające nam sprawdzanie informacji – pytanie jaki wysiłek będziemy musieli włożyć w ten proces i czy będziemy chcieli poświęcać nasz czas na sprawdzenie informacji. Powstaną zapewne regulacje dotyczące treści syntetycznych. Ale w moim odczuciu najważniejsza jest świadomość – zatem edukacja nie tylko w rozumieniu procesu formalnego, ale edukacja jako konieczność ciągłego uczenia się kompetencji które wymaga od nas świat – w tym kontekście – krytycznego myślenia, która staje się dziś kluczem do selekcji informacji.
Autor: Klaudia Krawecka
Przeczytaj też:
- „Kompetencje przyszłości to mój ulubiony temat”. Wywiad z Natalią Florek
- „Technologia rozwija się w tempie wykładniczym i nie możemy sobie pozwolić na stagnację”. Wywiad z Jowitą Michalską
- „Polskę charakteryzuje wysoka innowacyjność sektora bankowego”. Wywiad z Oleną Gryniuk, Dyrektor regionu CEE, SME Banking Club
Źródła:
- Wykorzystanie otwartych źródeł informacji w działalności wywiadowczej: historia, praktyka, perspektywy / Bartosz Saramak. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. Uniwersytet Warszawski, 2015.
- Źródła informacji dla dziennikarza/ Kazimierz Wolny-Zmorzyński [et al.]. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, cop. 2008.
- Otwarte źródła informacji w działalności wywiadowczej/ Krzysztof Liedel, Tomasz Serafin. Warszawa: Difin, 2011.
- Wywiad biznesowy: praktyczne wprowadzenie / pod redakcją Aleksandry Bielskiej i Pawła Smółki. [Piaseczno]: Wydawnictwo Nieoczywiste – imprint GAB Media, 2017.
- Biały wywiad: otwarte źródła informacji – wokół teorii i praktyki/ pod red. nauk. Wojciecha Filipkowskiego i Wiesława Mądrzejowskiego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2012
