Ilustracja do artykułu pt. "Ustawa o ochronie sygnalistów - jak firmy powinny przygotować się do nowych przepisów?"
|

Ustawa o ochronie sygnalistów – jak firmy powinny przygotować się do nowych przepisów?

Podstawowym celem ustawy z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów jest zabezpieczenie osób, które zgłaszają naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Dla wielu firm uchwalone przepisy wiążą się z nowymi obowiązkami. Przedsiębiorstwa i jednostki publiczne mają teraz czas na opracowanie procedur oraz kanałów zgłoszeń. Nic więc dziwnego, że w wielu organizacjach tegoroczne lato wiąże się z intensywnymi pracami w tym zakresie.

Przypomnijmy, że nowe regulacje są wynikiem Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, która powinna być zaimplementowana do porządku prawnego państw członkowskich do 17 grudnia 2021 roku.

Ustawa o sygnalistach pożądana przez pracowników?

Potrzeba wypracowania procedur w tym zakresie nie wynika jedynie z unijnych regulacji. Przed rokiem postanowiliśmy zadać członkom naszej społeczności na LinkedIn następujące pytanie ankietowe:

„Wyobraź sobie, że dowiedziałeś/łaś się, że w firmie, w której pracujesz, dochodzi do rażących naruszeń prawa. Co robisz?”.

Większość głosujących, dokładnie 63 proc., wskazało, że dokonałoby w takiej sytuacji zgłoszenia wewnętrznego. Z kolei 24 proc. powiadomiłoby o tym Państwową Inspekcję Pracy. 8 proc. dokonałoby innych działań, a zaledwie 5 proc., zignorowałoby ten problem. To dość jasny sygnał, że przejrzysty system wewnętrznego zgłaszania nieprawidłowości jest pożądany przez samych pracowników.

Ustawa o ochronie sygnalistów w praktyce

Ustawa o ochronie sygnalistów zacznie obowiązywać (z pewnymi wyjątkami) od 25 września 2024 roku. Warto więc już teraz przyjrzeć się temu, jakie obowiązki nakłada na pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 50 osób. Do tej liczby wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia. Pracodawca, który zatrudnia poniżej 50 osób, również może wprowadzić takie procedury, jednak nie jest to jego obowiązek.

Przepisami ustawy objęci zostali także pracownicy tymczasowi – będą mogli oni zgłosić naruszenie zarówno w agencji, jak i u pracodawcy, a także pracownicy świadczący w ramach outsourcingu usługi u klienta przedsiębiorcy.

Pracodawcy powinni już teraz zapoznać się ze swoimi nowymi obowiązkami i odpowiednio się do nich przygotować, ponieważ niewypełnienie ich, będzie się wiązało z karami. 

Ustawa o ochronie sygnalistów – obowiązki pracodawcy

Podstawowym zadaniem pracodawcy nałożonym przez ustawę jest utworzenie transparentnych procedur, które umożliwią sygnaliście zgłoszenie nieprawidłowości w bezpieczny sposób. Procedurę zgłoszeń wewnętrznych należy ustanowić po konsultacjach ze związkami zawodowymi (jeśli są w organizacji) lub przedstawicielami pracowników.

Procedura zgłoszeń wewnętrznych powinna określać m.in. jednostkę, lub osobę bądź podmiot zewnętrzny, upoważnione do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych; sposoby przekazywania zgłoszeń wewnętrznych przez sygnalistę oraz bezstronną wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę, upoważnione do podejmowania działań następczych, włączając w to weryfikację zgłoszenia i dalszą komunikację z sygnalistą, a także zrozumiałe i łatwo dostępne informacje na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do Rzecznika Praw Obywatelskich albo organów publicznych, a w stosownych przypadkach – do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej.

Państwowa Inspekcja Pracy wraz z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformowały, że zorganizują ekspercki webinar poświęcony temu zagadnieniu. Jednak większość firm będzie chciała być przygotowana do implementacji w swoje struktury nowego prawa jeszcze przed terminem tego wydarzenia.

Rynek sprawnie zareagował na nowe potrzeby pracodawców. Istnieje już szereg systemów i aplikacji, które mogą wspomóc organizację w dostosowaniu się do nowych regulacji. Ceny wsparcia w tym zakresie wahają się od 2 tys. do nawet 11 tys. rocznie.

Sygnalista, czyli właściwie kto?

Głównym celem przepisów jest zapobieganie oszustwom korporacyjnym i nadużyciom władzy. W myśl ustawy sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Co istotne – działa ona w dobrej wierze i w interesie wspólnym.

Przyjęta ustawa ma chronić sygnalistę  przed ewentualnym odwetem, np. w formie mobbingu, czy ograniczenia perspektyw rozwoju kariery. Przepisy wskazują, że jeśli sygnalista doświadczy takich działań, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie.

Sygnalistą może zostać pracownik; pracownik tymczasowy; osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej; przedsiębiorca; prokurent; akcjonariusz lub wspólnik; członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej; osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy; stażysta; wolontariusz; praktykant; funkcjonariusz w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. oraz żołnierz w rozumieniu art. 2 pkt 39 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny.

Ustawa ma także zastosowanie do osoby fizycznej w przypadku zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji o naruszeniu prawa uzyskanej w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy, a także już po jego ustaniu.

Instytucją, która odpowiadać będzie za wsparcie sygnalistów, będzie Rzecznik Praw Obywatelskich.

Przeczytaj także:

guest
0 komentarzy
najnowszy
najstarszy oceniany
Inline Feedbacks
Sprawdź wszystkie komentarze