Zezwolenie na pracę dla cudzoziemców i uchodźców – o czym warto pamiętać?
Zatrudnianie cudzoziemców oraz uchodźców w Polsce to proces, który wiąże się z różnorodnymi wyzwaniami prawno-administracyjnymi, jak i społecznymi. Polska wskutek dynamicznego rozwoju oraz zmieniającej się sytuacji geopolitycznej staje się krajem imigracyjnym. W ciągu ostatnich kilkunastu lat obserwujemy wzrost liczby cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pracę w naszym kraju.
Dlatego też istotnym elementem są mechanizmy kontrolne. Mają one na celu zapewnienie przestrzegania norm pracy oraz godziwych warunków zatrudnienia dla wszystkich pracowników. Niezależnie od ich narodowości czy statusu prawnego. Przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców i uchodźców ewoluują, co ma na celu ochronę pracowników, jak i zaspokojenie potrzeb rynku pracy.
Według badań liczba cudzoziemców wykonujących pracę w Polsce wynosi 986,0 tys. z czego 685,8 tys. osób to obywatele Ukrainy.
Struktura cudzoziemców wykonujących pracę według obywatelstwa w 2023 r. Stan na 30 czerwca.
Źródło: Raport GUS
Zezwolenie na pracę dla cudzoziemców i uchodźców – jak wyglądają przepisy?
Zatrudnianie cudzoziemców jest regulowane przez różne akty prawne. Pracodawcy zatrudniający cudzoziemców muszą spełnić określone warunki i uzyskać stosowne pozwolenia. Procedury mogą się różnić w zależności od pochodzenia pracownika, np. w przypadku obywateli krajów UE i poza nimi. Podstawy prawne w Polsce, które regulują uzyskanie zezwolenia na pracę to:
- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
- ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa,
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,
- ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Na co warto zwrócić szczególną uwagę?
Na najważniejsze kwestie zwraca uwagę Natalia Kozioł – specjalista ds. legalizacji zatrudnienia cudzoziemców, pracownik agencji pracy tymczasowej HRBC GROUP.
„Legalne zatrudnienie cudzoziemców w Polsce wymaga uzyskania legalnego pobytu i pracy.
Obowiązek legalizacji pracy jest niezależny od tego, czy praca będzie wykonywana w ramach stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej czy na innej podstawie.
Praca wykonywana w Polsce przez cudzoziemców może być świadczona na podstawie:
- powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
- oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Ukrainy)
- zezwolenia na pracę typu A, B, C, D, E, S.
Procedurę uzyskiwania zezwoleń na pracę i dokonywania wpisów oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi reguluje rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 18 lipca 2022 r. w sprawie zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi – zgłoszeń dokonuje pracodawca.
Podstawą uprawniającą zarówno do pobytu, jak i pracy jest zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, o które cudzoziemiec wnioskuje w Urzędzie Wojewódzkim”.
Inaczej jest w kontekście zatrudnienia uchodźców:
„Uchodźcy nie potrzebują pozwolenia na pracę i mają takie same prawa na rynku pracy w Polsce jak obywatele krajowi.
Cudzoziemcowi, któremu na terytorium RP nadano status uchodźcy, wydaję się kartę pobytu – jako dokument potwierdzający tożsamość, legalne przebywanie oraz uprawnienie do przekraczania granic państw obszaru Schengen (łącznie z paszportem). Taki cudzoziemiec otrzymuje paszport genewski, który zastępuje jego paszport wydany przez władze kraju pochodzenia” – wyjaśnia Natalia Kozioł.
O czym muszą pamiętać studenci z zagranicy?
Studenci-cudzoziemcy, korzystający z prawa do nauki w Polsce, muszą systematycznie aktualizować swoje dane związane ze statusem studenta. Pracodawcy zatrudniający studentów z zagranicy powinni być świadomi konieczności monitorowania i dostosowywania się do ewentualnych zmian w statusie migracyjnym pracowników. O czym dokładnie musi pamiętać pracodawca?
„W przypadku zamiaru zatrudnienia cudzoziemca-studenta pracodawca powinien w pierwszej kolejności zweryfikować, jaki tryb studiów wybrał kandydat do pracy.
Jak wynika bowiem z § 1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 roku w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Studenci studiów stacjonarnych mogą być zatrudniani bez uzyskania zezwolenia na pracę. Za studia stacjonarne należy uznawać studia wyższe, w których co najmniej połowa programu kształcenia jest realizowana w postaci zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich i studentów, niezależnie od tego, czy odbywane są na uczelni publicznej, czy niepublicznej.
Zatrudnienie studenta innego trybu studiów jest możliwe dopiero po uzyskaniu zezwolenia na pracę.
Dla potwierdzenia statusu studenta pracodawca powinien zachować kserokopię ważnej legitymacji studenckiej lub odpowiedniego zaświadczenia z uczelni, które otrzyma od cudzoziemca.
Co ważne pracodawca powinien przez cały okres zatrudnienia weryfikować, czy pracownik nadal ma status studenta studiów stacjonarnych. Utrata tego statusu powoduje, że nie są wypełnione przesłanki, stanowiące podstawę do zatrudnienia bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Utrata wskazanego statusu pociąga za sobą obowiązek uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca” – mówi Natalia Kozioł.
Data ważności zezwoleń na pracę i pobyt w Polsce
4 marca 2024 roku kończyła się data ważności Karty pobytu dla obywateli Ukrainy. Istotne jest, aby pracodawcy byli świadomi daty ważności dokumentów dla tej grupy pracowników.
„Legalny pobyt obywateli Ukrainy, którzy w okresie od 24 lutego 2022 r. przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, został przedłużony do 30 czerwca 2024 r. Ustawa dokonująca zmian w aktualnych przepisach została ogłoszona w Dzienniku Ustaw i weszła w życie 22 lutego br.
Zmiany zostały także wprowadzone w przepisach przeciwdziałających popadaniu przez obywateli Ukrainy w nielegalny pobyt oraz wspierających legalizację ich pobytu na terytorium Polski.
Analogicznemu wydłużeniu do 30 czerwca 2024 r. uległy ważności zezwoleń na pobyt czasowy obywateli Ukrainy” – wyjaśnia Natalia Kozioł, specjalista ds. legalizacji zatrudnienia cudzoziemców.
Zatrudnianie cudzoziemców i uchodźców staje się coraz bardziej istotnym elementem funkcjonowania naszego rynku pracy, stawiając przed administracją publiczną, pracodawcami oraz społeczeństwem wiele nowych wyzwań.
Autor: Klaudia Krawecka
