Zmiany przepisów dotyczących zatrudniania obywateli Ukrainy – co musisz wiedzieć?
1 lipca 2024 roku weszła w życie nowelizacja specustawy ukraińskiej, której celem jest wsparcie obywateli Ukrainy pracujących w Polsce w obliczu trwającego konfliktu w ich kraju. Przyglądamy się najważniejszym zmianom z perspektywy polskich przedsiębiorców, dla których niektóre nowe przepisy mogą stanowić dodatkowe wyzwania.
Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), na koniec stycznia 2024 r. udział cudzoziemców w ogólnej liczbie osób wykonujących pracę wyniósł 6,5% – co stanowi wzrost o prawie 1.5% w ciągu ostatnich dwóch lat. Liczba pracujących cudzoziemców wynosiła na tamten moment 999,8 tysiąca, z czego 386 tysięcy realizowało umowy zlecenia i umowy o podobnym charakterze. Znaczącą większość z nich stanowili obywatele Ukrainy.
To właśnie pracowników z tego kraju dotyczy nowelizacja ustawy, która weszła w życie 1 lipca. Jak czytamy w komunikacie MSWiA, jest ona wynikiem współpracy pomiędzy administracją, samorządami, organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami państwowymi. W założeniu ma ona na celu nie tylko poprawę sytuacji obywateli Ukrainy w Polsce, ale również uproszczenie i ujednolicenie procedur dla pracodawców, co w efekcie ma sprzyjać płynniejszemu funkcjonowaniu rynku pracy.
Dotychczasowe rozwiązania ustawowe sprawdziły się i wypełniły swoje zadania. Uchodźcy wojenni odnaleźli się w naszym kraju – kształcą się, pracują, rozwijają. W coraz większym stopniu stają się członkami naszych lokalnych społeczności. Nie zapominamy jednak o tych, którzy samodzielnie nie są w stanie funkcjonować. Mogą oni nadal liczyć na nasze wsparcie – powiedział przy okazji wprowadzenia nowelizacji wiceminister Maciej Duszczyk.
Niektórzy przedsiębiorcy podchodzą jednak sceptycznie do nowych przepisów, zwracając uwagę na pewne podpunkty, które mogą przysporzyć im trudności. W szczególności obawiają się skomplikowanych procedur administracyjnych, które mogą wpływać na czasowe zatrudnienie pracowników. Przyjrzyjmy się szczegółom, aby lepiej zrozumieć te obawy.
Nowe regulacje – co warto wiedzieć?
Nowelizacja dotyczy ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 167; ost. zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 854). Reguluje ona specjalne zasady pobytu i zatrudniania Ukraińców w Polsce, wprowadzone w związku z agresją Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. Nowelizacja, która weszła w życie z początkiem miesiąca, przedłużyła legalność pobytu obywateli Ukrainy, którym nadano numer PESEL UKR do 30 września 2025 r.
Najważniejsze założenia pierwotnej ustawy nie uległy zmianie. Są one kluczowe zarówno dla obywateli Ukrainy, jak i dla polskich pracodawców. Po pierwsze, Ukraińcy przebywający w Polsce bez ważnej wizy lub zezwolenia na pobyt nadal będą korzystać z automatycznego prawa pobytu. Oznacza to, że mogą przebywać i pracować w Polsce bez potrzeby składania jakiegokolwiek wniosku i uzyskiwania zgody od jakiegokolwiek organu państwowego.
Po drugie, polscy pracodawcy nadal mogą zatrudniać obywateli Ukrainy bez konieczności uprzedniego uzyskania zezwolenia na pracę, pod warunkiem że pracownik przebywa w Polsce legalnie. Jedyną formalnością, jaką muszą dopełnić pracodawcy, jest złożenie zawiadomienia do urzędu pracy po rozpoczęciu przez pracownika pracy. Te zasady znacznie ułatwiają proces zatrudniania i wspierają integrację obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy, co jest istotne w kontekście trwającego konfliktu zbrojnego.
Zatrudnianie Ukraińców – zmiany dla pracodawców
Nowelizacja ustawy obejmuje szeroki zakres zmian w wielu obszarach życia ukraińskich uchodźców w Polsce. Przyjrzyjmy się najważniejszym z perspektywy polskiego rynku pracy. Jedną z bardziej kontrowersyjnych zmian jest skrócenie terminu na przesłanie powiadomienia przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy z 14 na 7 dni. Ma to na celu przyspieszenie procesów administracyjnych i zapewnienie szybszej reakcji urzędów pracy. Może to jednak stanowić problem organizacyjny dla niektórych przedsiębiorców.
Kolejna zmiana dotyczy konieczności powiadomienia urzędu o zatrudnieniu obywatela Ukrainy w przypadku, gdy zmieni się rodzaj umowy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Chodzi tu m.in. o zmianę stanowiska lub rodzaju wykonywanej pracy, zmniejszenie wymiaru czasu pracy, lub obniżenia wynagrodzenia. Zmiana ma na celu zapewnienie, że wszelkie modyfikacje w warunkach zatrudnienia są formalnie zgłoszone, co pozwoli na lepszą kontrolę i ochronę praw pracowników. Z drugiej strony może powodować dodatkowe obciążenie biurokracyjne dla firm.
Co ważne na przedsiębiorców został również nałożony obowiązek oferowania pracownikom z Ukrainy przynajmniej pensji minimalnej (która wynosi od 1 lipca 4300 zł brutto) w przypadku umowy o pracę, lub minimalnej stawki godzinowej.
Ostatnia z kluczowych zmian wprowadza obowiązek powiadomienia przez obywatela Ukrainy swojego pracodawcy o doręczeniu mu decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Dzięki temu pracodawcy będą mieli pełną informację o statusie pobytowym swoich pracowników, co pozwoli na lepsze zarządzanie kadrami i zgodność z obowiązującymi przepisami prawa.
Nowelizacja – inne kluczowe zmiany
Nowe przepisy obejmują powrót do zasady potwierdzania tożsamości wyłącznie na podstawie ważnego dokumentu podróży przy nadawaniu numeru PESEL. Może mieć to istotne znaczenie dla niektórych pracodawców, którzy pomagają swoim pracownikom w adaptacji do warunków na polskim rynku. Wprowadzono również obowiązek dla obywateli Ukrainy do potwierdzenia swojej tożsamości w dowolnym organie gminy w terminie 60 dni od daty wydania dokumentu podróży. Dotyczy to sytuacji, gdy numer PESEL nadano na podstawie innego dokumentu niż ważny dokument podróży.
Nowelizacja wprowadziła również szereg zmian niezwiązanych stricte z rynkiem pracy. Jedna z największych dotyczy rezygnacji rządu z dofinansowania wsparcia w postaci zakwaterowania i wyżywienia uchodźców z Ukrainy. 30 czerwca br. zakończył się okres, za który można było otrzymać wsparcie na podstawie art. 13 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Świadczenie to miało charakter nadzwyczajny i z czasem utraciło swoje pierwotne znaczenie, jak tłumaczy administracja.
„W ostatnich miesiącach maleje liczba wnioskodawców o to świadczenie, a pula wolnych miejsc w obiektach zbiorowego zakwaterowania rośnie. Stąd decyzja o zakończeniu tej formy pomocy. Natomiast obywatele Ukrainy, którzy nadal będą wymagali wsparcia, mogą się zgłaszać do właściwego miejscowo wojewody, który udzieli im tego wsparcia. Wskaże im wolne miejsce w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, dostosowanym do potrzeb danego uchodźcy” – czytamy w oświadczeniu MSWiA.
Dla pracodawców zatrudniających obywateli Ukrainy te wszystkie zmiany oznaczają konieczność dostosowania się do nowych wymogów prawnych oraz procedur administracyjnych. Kluczowe jest zapoznanie się z nowymi zasadami i dokładne ich przestrzeganie, aby zapewnić legalność zatrudnienia oraz uniknąć ewentualnych sankcji. Nowelizacja specustawy ma na celu nie tylko poprawę sytuacji obywateli Ukrainy w Polsce, ale również uproszczenie i ujednolicenie procedur dla pracodawców, co w założeniu ma sprzyjać płynniejszemu funkcjonowaniu rynku pracy.
